Na een hoop gezijk (ja, gezijk en geen gezeik want dat is een spellingsmisser; as) is het Verenigd Koninkrijk uit de EU gestapt, maar hoe zit het met de taal van het VK, het Engels? Die lijkt zich sterker in de ‘rest van ‘Europa’ te nestelen dan ooit. In de nieuwsbrief van Taalverdediging stond daar een mooi verhaal over. Ik hoop niet dat de stichting het erg vindt dat ik het artikel overneem.“Op 1 januari van dit jaar deed het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland de deur van de Europese Unie definitief achter zich dicht. Was daarmee de taal, die deze voormalige lidstaat bij de toetreding in 1973 had ingebracht, ook uitgetreden? Dat zou het geval moeten zijn geweest, want door het verwijderen van het door koningin Elizabeth ondertekende Engelstalige toetredingsdocument, was er geen enkele
lidstaat overgebleven waarvan het staatshoofd de Engelstalige weergave van het Europees Verdrag van zijn of haar handtekening had voorzien.
Er blijven na de Bruittocht nog twee EU-staten over waar het Engels (enige) officiële status geniet, namelijk Malta en Ierland. In de eerste is dat een overblijfsel uit de koloniale tijd, dat stap voor stap aan betekenis afneemt en grotendeels uit het openbare leven is verdrongen door de grondwettelijke staatstaal Maltees. De Maltese president heeft voor de toetreding in 2003 dan ook de Maltese versie van het Verdrag getekend. In Ierland is het Engels weliswaar de meest gebruikte, maar niet de eerste staatstaal. Dat is het Keltische Iers en, naar die taal vertaald, werd het EU-verdrag bij de toetreding in 1973 door het staatshoofd van de Ierse Republiek bekrachtigd.

Gelijkheid der talen?

Door het doorhalen van de handtekening van de Britse vorstin, is de taal van Albion opgehouden een
taal van het Europees Verdrag te zijn. Is daarmee de Engelse kous voor de Unie af? Nou nee, indien andere leden zouden uittreden, bijvoorbeeld Hongarije, Polen of Portugal, dan zou er van de talen van die landen binnen de kortste keren niets meer te bespeuren zijn op de Brusselse EU-schrijftafels en zou er geen enkele richtlijn meer naar het Hongaars, Pools of Portugees worden vertaald. Hongaars-, Pools- en Portugeestaligen, die zich schriftelijk tot de EU zouden wenden, zouden niet meer op antwoord in hun eigen taal kunnen rekenen.

In het Engels wordt die dienstverlening echter vrolijk voortgezet. Naast de EU-instellingen, bestaan er ook nog organen van de EU. Dit zijn zelfstandige organisaties, die door de Unie zijn opgericht om bepaalde taken te
vervullen. Een voorbeeld daarvan is het Europese Merken- en Modellenbureau. In het verdrag van de Europese Economische Gemeenschap uit 1957 staat dat bij de oprichting van zo’n orgaan, van te voren door de lidstaten eenparig wordt vastgesteld welke de werktalen van dat orgaan zullen zijn. (deze regel is in alle opvolgingsverdragen van de EEG, waaronder die van de Europese Gemeenschappen en de Europese Unie, overgenomen). Over de mogelijkheid van het intrekken van een of meer van de vastgestelde werktalen hebben wij in de teksten van
dat verdrag niets aangetroffen, waardoor zou kunnen gelden: Eens een werktaal, altijd een werktaal.

Verdragstalen en officiële talen

Het EU-verdrag maakt onderscheid tussen Verdragstalen en officiële talen. De eerstgenoemde hoedanigheid betreft het gebruik van de taal van de burgers in hun briefwisseling met de instellingen van de Unie en van de tweede is sprake bij het gebruik van de verschillende talen, waarin richtlijnen van de EU en dergelijke worden vastgelegd. In het Europees Verdrag staat dat de Verdragstalen van de Unie tevens de officiële talen zijn, tenzij anders is beslist,
zoals bij het Iers, dat alleen Verdragstaal is en geen officiële taal, terwijl het Maltees slechts een sluimerende officiële status heeft. De mogelijkheid om een taal als officiële taal te handhaven, wanneer het geen Verdragstaal meer is, konden wij in het EU-verdrag niet terugvinden.

De media

De media hebben de laatste jaren bericht dat het Engels, na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk, gewoon een officiële taal van de EU zou blijven. Dat was omdat het Engels ook een van de staatstalen van Ierland en Malta was. Hun instemming met de intrekking van het Engels zou volgens het EEG-verdrag uit 1957 noodzakelijk zijn en die instemming was niet te verwachten. Bovendien werd er door de EU-ambtenaren onderling nog vaak van het Engels
gebruik gemaakt. Taalverdediging erkent dat dit laatste wel klopt, maar zonder een wijziging van het EU-verdrag moet dat als onwettig worden beschouwd.

Over het vetorecht, dat Ierland en Malta op dit gebied zouden kunnen uitoefenen, is in het Verdrag geen sprake. Was de inhoud van de berichten dan afkomstig uit de duimen van de journalisten, vroegen wij ons af? Om dat te weten te komen wendde Taalverdediging zich in verschillende EU-talen tot de voorlichtingsafdelingen van de Unie. Dat werd gedaan om er zeker van te zijn dat aan de gebruikers van die verschillende talen dezelfde informatie werd verstrekt. En ja, we kregen in al die talen hetzelfde antwoord te lezen. De inhoud daarvan kwam overeen met hetgeen we uit de media hadden vernomen.

Daarmee hadden de EU-voorlichters de feiten verdraaid. Het eenstemmig vastleggen van de werktalen van de organen van de EU, werd pardoes ook van toepassing verklaard op de officiële talen van de EU zelf, zonder dat dit door het Verdrag werd gedekt. Valse voorlichting dus! Kennelijk zaten de ambtenaren met het verantwoorden van het gebruik
blijven maken van de Engelse taal in hun maag. Daarom hadden zij hun toevlucht gezocht tot het naar buiten brengen van een aantoonbaar verzinsel. Dat verzinsel was dus, zonder enig onderzoek, door de journalisten overgenomen.

Frankrijk

Het was ons taalverdedigers opgevallen, dat er eigenlijk van ernstige kritiek op deze onwettige taaltoestand binnen de EU, niets te vernemen viel. Zodoende waren wij bang dat het gebruik van het Engels, bij wijze van gewoonterecht, tot het einde van het bestaan van de EU voortgang zou vinden. We vreesden daarin te moeten berusten.
Tot ons genoegen begonnen de Fransen begin dit jaar echter tegen te sputteren. Eerst deed de Franse staatssecretaris van Europese zaken de uitspraak dat er in de EU meer van andere talen dan het Engels gebruik gemaakt zou dienen te worden. We zouden elkaars talen moeten leren, zei hij.
Enkele weken later deed zijn ambtgenoot van Toerisme er een schepje bovenop, door te stellen dat het Engels niet het ̈Esperanto van de EU mocht worden. Als klap op de vuurpijl kwam er ook nog een verklaring van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Parijs, waarin voorstellen werden aangekondigd, ter uitdoving van het Engels in de EU. Die voorstellen zouden tijdens het Franse voorzitterschap van de Unie in 2022 worden ingediend.”

Bron: nieuwsbrief stichting Taalverdediging