Nul treffers (afb: schermafdruk ivdnt.org)

Je hebt tritsjes van woorden van een zelfstandig naamwoord (de stam), een daarvan afgeleid bijvoeglijk naamwoord, dat ver volgens weer wordt omgevormd naar een zelfstandig naamwoord. Waanzin/waanzinnig/waanzinnigheid is zo’n tritsje of gek gekkig gekekigheid. Het rare is dat soms het eerste en het laatste znw van dat drietal precies hetzelfde betekenen en dat toch vaak dat derde woord wordt gebruikt. Telkens als ik zo’n geval tegenkom dan denk ik: schrijf het nou op. Op het ogenblik kan (alweer) even geen goed voorbeeld bedenken. Ongeduld, ongeduldig en ongeduldigheid komen het dichtst in de buurt bij wat ik bedoel. Ik daag iedereen uit met andere voorbeelden te komen….Bij die tritsen constateer ik ook dat er soms een woord van dat drietal ‘ontbreekt’. Dat wordt niet gebruikt, misschien ooit wel maar niet meer in het normale Nederlands. Zo heb je de gemankeerde trits ‘voorzicht’. Ik heb het zelf wel eens gebruikt, maar gewoner is voorzichtigheid. Waar is voorzicht gebleven? Natuurlijk heeft het ooit bestaan, maar volgens het Groot Woordenboek der Nederlandsche taal (WNT) gaat het dan vooral om voorkennis van wat er gaat gebeuren ( vooruitzien) en niets met beduchtheid (dat had ik natuurlijk kunnen weten).
Ook in het tritsje krankzin, krankzinnig, krankzinnigheid is de stam uit de taal verdwenen (als gebruikswoord). Het is niet in de historische woordenboeken te vinden (zie plaatje), maar het moet bestaan hebben. Als je het wereldwijde web zoekt op krankzin kom je een technomuzikant uit België tegen van Tsjechische afkomst. Niet echt mijn muziek. De historische woordenboeken kennen het woord krankzin (dus) niet dat, als ik naar het woord kijk, ziek in de geest moet betekenen (ooit heeft betekend?).

Als je dat soort rariteiten bekijkt dan vraag je je (ik in ieder geval wel) af waarom of waardoor die woorden uit de gratie is geraakt. Voldeed het niet meer of werd het als ouderwets gezien, een vrij effectieve doodsteek voor een woord? Ik houd me aanbevolen voor betere ideeën en dus ook van voorbeelden waar de stam precies hetzelfde betekent als het derde waard in het reeksje…