Stellingenpagina van de webstek van (wijlen) stichting Nederlands & uitgebreide literatuurlijst
Ja tegen het Nederlands!
In Nederland neemt de concurrentie tussen het Nederlands en
het Engels snel toe. Was het zo'n twintig jaar terug nog de onbetwiste
onderwijs- en omgangstaal, nu beweegt het Nederlands zich gestaag in de
richting van een huiskamertaal die ook nog eens doorspekt raakt met
Engels. In een groeiend aantal domeinen van de samenleving is Nederlands
steeds minder vanzelfsprekend en steeds vaker blijven Engelse woorden
onvertaald of worden Nederlandse woorden en begrippen vervangen door Engelse. Zo nemen de bruikbaarheid en vitaliteit van
het Nederlands langzaam maar zeker af.
Wij zijn zo langzamerhand een tweetalig land aan het worden. Dit gaat
ten koste van het Nederlands. Die ontwikkeling leidt tot de ontwaarding
van de taal.
Wat veroorzaakt de devaluatie van onze taal?
De waarde van het Nederlands neemt af door grofweg drie
zaken:
Door deze ontwikkelingen komt het Nederlands als volwassen
cultuurtaal ernstig onder druk te staan. Vooralsnog lijken weinig
mensen zich daar druk om te maken. Maar leerlingen zullen minder tijd
krijgen voor het verwerven van een goede beheersing van het
Nederlands. Onze toekomstige leiders en intellectuelen zullen geen
academische vorming in het Nederlands meer genoten hebben. Kortom, wij
zijn bezig het Nederlands te verdringen uit de hogere regionen van
onze samenleving. Het Nederlands wordt onthoofd.
2) Wij hebben een funeste taalhouding
Zodra wij ons in het gezelschap weten van ook maar ��n
buitenlander schakelen wij onmiddellijk over op het Engels. Wanneer wij
in grootstedelijke restaurants in het Engels worden bediend, geven wij
antwoord in dezelfde taal; bang voor onnozel versleten te worden. Bij de
jaarwisseling op de Dam in Amsterdam tellen wij doodleuk af in het
Engels. Een reportage
van de Taalunie laat zien dat in Europa de Nederlandse bedrijven
nummer 1 zijn in het afdanken van de eigen taal; ook vergeleken met veel
kleinere en economisch zwakkere talen als het Zweeds. Het gevolg van
deze onderdanige taalhouding is dat de bruikbaarheid en de status van
het Nederlands duidelijk krimpen. Dat is dom, want daarmee benadelen we
onszelf.
3) Onze taalkundigen bagatelliseren de verengelsing
Terwijl de taal als geheel teruggedrongen wordt en
tegelijkertijd een veelheid aan Engelse woorden opneemt, blijft de
taalkundig-correcte goegemeente, vooral de Taalunie heeft daar een
handje van, hameren op de indrukwekkende groei van het aantal
buitenlandse universiteiten dat Nederlands aanbiedt. Of trekt liever ten
strijde tegen de vermeende dreiging van het taalpurisme.
Maar wat hebben wij eraan dat je in Slowakije Nederlands kunt
studeren, als je in Nederland alleen nog maar in het Engels je Master's
degree kunt halen? Waarom zouden wij bang zijn voor taalpurisme
als het Nederlands elk jaar honderden Engelse termen overneemt? In
Nederland heeft het purisme nooit hoogtij gevierd en de kans dat dat
nu wel gebeurt is te verwaarlozen.
Het Nederlands is een rijke, dynamische taal. Jaarlijks ontstaan er
honderden nieuwe Nederlands woorden, omdat mensen die bedenken (omroep,
billenknijpaffaire, beeldscherm) of omdat zij woorden
ontlenen aan een andere taal; tegenwoordig meestal het Engels. Sommige
Engelse leenwoorden zijn een verrijking. Ze vullen een moeilijk te
dichten gat in de taal, zoals computer. Andere passen vanwege
bijvoorbeeld Engelse klanken minder goed in het Nederlands, zijn
modieus, of gewoon lelijk. Het vinden van goede vernederlandsingen
voor deze laatste groep woorden is een creatieve uitdaging. Want waarom
zouden we nog Nederlands spreken als het toch al half Engels is
geworden?
Waarom is de verengelsing geen goed idee?
Los van de marginalisering van onze omgangstaal zijn er
meer redenen waarom bovenmatige verengelsing van Nederland dom is:
1) In een andere taal zijn we altijd gehandicapt
Het is een taalkundig feit dat we vreemde talen nooit zo
goed zullen beheersen als taal waarmee we opgroeien. Zelfs na jaren van
oefening en/of onderwijs wordt de vloeiendheid van de primaire taal
slechts bij uitzondering overtroffen. Een Brit of Amerikaan zal in het
Engels altijd beter gebekt blijven dan wij. Een goede beheersing van de
wereldwijde lingua franca - het Engels - is belangrijk, maar
door het Nederlands voortschrijdend af te schaffen maken we onszelf tot
hakkelaars
in eigen land.
2) Het Nederlands hoort bij Nederland
Zonder het Nederlands zijn we afgesneden van de
geschiedenis, literatuur en cultuur van deze maatschappij en belanden we
in een soort cultureel niemandsland. Het is goed om te beseffen dat voor
deze samenleving niet het Swahili, niet het Chinees, niet het Engels,
maar het Nederlands het best denkbare cement is.
Pleidooien om het Nederlands in zijn geheel af te schaffen en te
vervangen door het Engels zijn onnozel. Een discussie hierover is dan
ook onwenselijk, omdat dat een onhoudbaar standpunt legitimeert. De
algehele omschakeling van Nederlands naar Engels zou tientallen
miljarden kosten en als enige resultaat hebben dat we ons als
tweederangs sprekers in eigen land zullen vinden.
3) De verengelsing schaadt de kenniseconomie
Onderzoek zegt
dat bij onderwijs in een vreemde taal bij de docent een structureel
verlies aan didactische scherpte optreedt. De student begrijpt op zijn
beurt de docent ook minder goed. Door deze dubbele communicatiehinder
daalt de kwaliteit van de kennisoverdracht. Hiermee zetten we ons in de
internationale competitie op achterstand.
Het idee dat de Engelstaligheid op de universiteiten louter gunstig
is, is een
wijdverspreid sprookje. Door de invoering van het Engels op
universiteiten verdwijnt namelijk het voordeel van een academische
denktaal die tevens de moedertaal is. Door het wegvallen van dit
voordeel maakt het voor de student niet meer uit of hij nu in
Nederland of Amerika studeert en zal hij makkelijker uit Nederland
vertrekken. Aangezien ook de buitenlandse topstudent niet voor
Nederlands kiest maar voor Harvard of Oxford, zal er door de
verengelsing dus eerder eigen talent weglekken dan dat er nieuw talent
binnenstroomt.
Kortom, de verengelsing van het onderwijs betekent voor Nederlands
talent een opstapje naar buitenland. En wie hier blijft geniet door de
verengelsing van het onderwijs van een lager niveau.
Hoe kunnen we de verengelsing stoppen?
1) We gaan een duidelijke discussie voeren
Er voltrekt zich buiten het maatschappelijk gezichtsveld
om razendsnel een taalrevolutie, maar als voormalig eentalig land - het
Fries buiten beschouwing gelaten - weten we eigenlijk niet precies wat
de gevolgen daarvan zullen zijn. Door de verengelsing duidelijk ter
discussie stellen gaan we ervoor zorgen dat de samenleving beter bekend
is met de oorzaken en de consequenties daarvan. Door het ontbreken van
een echte discussie verdwijnt onze omgangstaal nu sluipenderwijs uit
wezenlijke gebieden van de samenleving.
2) De overheid moet haar eigen taal steunen
We moeten onze overheid vragen om te stoppen met het
financi�ren van de verengelsing van het onderwijs. De overheid laat zich
voor haar taalbeleid voornamelijk adviseren door instituten die geld
verdienen met de internationalisering en de verengelsing van het
onderwijsstelsel zoals het Nuffic
en het Europees Platform.
Uit welbegrepen eigenbelang manen deze instellingen de overheid tot
verdere invoering van het Engels op universiteiten en scholen, omdat dat
een goed idee zou zijn.
Omdat het Nederlands het best bij onze samenleving past, is het van
groot belang dat jongeren deze taal zo goed mogelijk leren beheersen.
Het leren van Engels is waardevol, maar mag nooit ten koste gaan van
de positie van het Nederlands.
Het tweetalig onderwijs op een stijgend aantal middelbare scholen
moeten we heroverwegen, want meer les in het Engels betekent domweg
minder kennis van het Nederlands. Onderzoeken die zeggen dat de
Nederlandse taalvaardigheid van leerlingen bij tweetalig onderwijs
juist vooruitgaat zijn suggestief, omdat tweetalige vwo�s alleen de
slimste kinderen toelaten en omdat deze scholen extra geld krijgen,
zodat er met kleinere klassen gewerkt kan worden.
Het is van nationaal belang de positie van het Nederlands in de
wetenschap te bestendigen. De Stichting Nederlands sluit zich aan bij
het rapport Nederlands
tenzij... van de Commissie Nederlands als wetenschapstaal. Nu
zijn de master-opleidingen veelal al geheel in het Engels. Als
de komende jaren de hele academie Engelstalig is geworden, kan van
onze toekomstige elite geen Nederlandse taalbeheersing van enig niveau
meer worden verwacht.
3) Op naar een realistischer taalhouding
We moeten een veel realistischer houding ten opzichte van
het Nederlands zien te ontwikkelen. Cultuurveranderingen zijn moeilijk
te bewerkstelligen, maar het zou goed zijn af en toe wat grondiger na te
denken over het gebruik van het Engels. In het onderwijs moeten we de
keuze tussen Engels en Nederlands als voertaal veel
beter gaan beredeneren. Maar ook in het dagelijks leven zijn we
tamelijk timide met het Nederlands, omdat we bij het minste of geringste
overstappen op het Engels. Dit werkt niet in ons voordeel, maar neemt
juist iedere prikkel weg voor mensen om het Nederlands te gaan leren.
Dat is ook jammer voor de buitenlander, want zonder goede kennis van het
Nederlands kun je geen volwaardig lid worden van onze samenleving.
4) We gaan het Nederlands vitaliseren
Door het ontwerpen van nieuwe woorden kunnen we de
Nederlandse taal actief verlevendigen. Dit doet de stichting Nederlands
nu al met de uitgave van de woordenlijst 2400 x liever Nederlands, die
met hulp van tientallen vrijwillige woordontwerpers tot stand is
gebracht. Overigens is er geen enkele reden tot paniek, omdat onderzoek
laat zien dat een groot deel van de Engelse woorden na een tijdje toch
gewoon weer verdwijnt. Overdreven purisme is daarom net zo min
noodzakelijk als het obligaat ontlenen van elk mogelijk Engels gonswoord.
- Taalverraad aan het Nederlands. S.W. Couwenberg. De
Volkskrant, 1 december 2001.
- Nederlands
tenzij... Tweetaligheid in de geestes- en de gedrags- en
maatschappijwetenschappen. Comissie Nederlands als wetenschapstaal.
KNAW. Amsterdam. 2003.
- Wiskunde en godsdienst in het Engels went gauw. Hilbert
Meijer. Nederlands Dagblad, 15 februari 2003.
-
Laudatio van Jan Roukens bij de uitreiking van de Lofprijs 2012
(mei 2013)
- "Blijf
strijden tegen die klunstaal"; Lofprijswinnaar 2012 Henk Hofland
tijdens het in ontvangst nemen van de prijs op 3 mei 2013
- Welkom/welcome
Artikel Hans Sizoo in wijkkrant Jordaan&Gouden Reael
(november 2013)
- Taal
als machtsinstrument, openingstoespraak bij Algemene Raad van de
Orde van den PrinceWim van Heugten, 30 november 2013
-
Standpunten ten aanzien van taalbeleid; notitie voor de Taalunie
(april 2014)
- Ik
bennekom, Marscha Holman spot in NRC Handelsblad van 2 mei 2014
met de bespottelijke I amsterdam-leus die het Museumplein ontsiert.