Terug naar beginpagina Taalverhaal

Stellingenpagina van de webstek van (wijlen) stichting Nederlands & uitgebreide literatuurlijst

Ja tegen het Nederlands!
In Nederland neemt de concurrentie tussen het Nederlands en het Engels snel toe. Was het zo'n twintig jaar terug nog de onbetwiste onderwijs- en omgangstaal, nu beweegt het Nederlands zich gestaag in de richting van een huiskamertaal die ook nog eens doorspekt raakt met Engels. In een groeiend aantal domeinen van de samenleving is Nederlands steeds minder vanzelfsprekend en steeds vaker blijven Engelse woorden onvertaald of worden Nederlandse woorden en begrippen vervangen door Engelse. Zo nemen de bruikbaarheid en vitaliteit van het Nederlands langzaam maar zeker af.

Wij zijn zo langzamerhand een tweetalig land aan het worden. Dit gaat ten koste van het Nederlands. Die ontwikkeling leidt tot de ontwaarding van de taal.

Wat veroorzaakt de devaluatie van onze taal?
De waarde van het Nederlands neemt af door grofweg drie zaken:

1) Het Nederlands wordt intellectueel onthoofd
Buiten ons en onze democratisch gekozen overheid om wordt het Nederlands in het hoger onderwijs vervangen door het Engels. Steeds meer universiteiten en hogescholen besluiten hun opleidingen alleen nog in het Engels aan te bieden, zonder dat zij de maatschappelijke gevolgen daarvan af hoeven te wegen. In het kielzog daarvan stimuleert en subsidieert het Ministerie van Onderwijs verregaande invoering van het Engels op een groeiend aantal havo�s en vwo�s. De Tweede Kamer kwam zelfs met een motie voor de openstelling van het havo en vwo voor het vrijwel geheel engelstalige internationaal baccalaureaat. De jongste ontwikkeling is een proef met tweetalig basisonderwijs op 12 basisscholen, die (weer) van harte werd binnengehaald door de Tweede Kamer..

Door deze ontwikkelingen komt het Nederlands als volwassen cultuurtaal ernstig onder druk te staan. Vooralsnog lijken weinig mensen zich daar druk om te maken. Maar leerlingen zullen minder tijd krijgen voor het verwerven van een goede beheersing van het Nederlands. Onze toekomstige leiders en intellectuelen zullen geen academische vorming in het Nederlands meer genoten hebben. Kortom, wij zijn bezig het Nederlands te verdringen uit de hogere regionen van onze samenleving. Het Nederlands wordt onthoofd.


2) Wij hebben een funeste taalhouding
Zodra wij ons in het gezelschap weten van ook maar ��n buitenlander schakelen wij onmiddellijk over op het Engels. Wanneer wij in grootstedelijke restaurants in het Engels worden bediend, geven wij antwoord in dezelfde taal; bang voor onnozel versleten te worden. Bij de jaarwisseling op de Dam in Amsterdam tellen wij doodleuk af in het Engels. Een reportage van de Taalunie laat zien dat in Europa de Nederlandse bedrijven nummer 1 zijn in het afdanken van de eigen taal; ook vergeleken met veel kleinere en economisch zwakkere talen als het Zweeds. Het gevolg van deze onderdanige taalhouding is dat de bruikbaarheid en de status van het Nederlands duidelijk krimpen. Dat is dom, want daarmee benadelen we onszelf.

3) Onze taalkundigen bagatelliseren de verengelsing
Terwijl de taal als geheel teruggedrongen wordt en tegelijkertijd een veelheid aan Engelse woorden opneemt, blijft de taalkundig-correcte goegemeente, vooral de Taalunie heeft daar een handje van, hameren op de indrukwekkende groei van het aantal buitenlandse universiteiten dat Nederlands aanbiedt. Of trekt liever ten strijde tegen de vermeende dreiging van het taalpurisme.

Maar wat hebben wij eraan dat je in Slowakije Nederlands kunt studeren, als je in Nederland alleen nog maar in het Engels je Master's degree kunt halen? Waarom zouden wij bang zijn voor taalpurisme als het Nederlands elk jaar honderden Engelse termen overneemt? In Nederland heeft het purisme nooit hoogtij gevierd en de kans dat dat nu wel gebeurt is te verwaarlozen.

Het Nederlands is een rijke, dynamische taal. Jaarlijks ontstaan er honderden nieuwe Nederlands woorden, omdat mensen die bedenken (omroep, billenknijpaffaire, beeldscherm) of omdat zij woorden ontlenen aan een andere taal; tegenwoordig meestal het Engels. Sommige Engelse leenwoorden zijn een verrijking. Ze vullen een moeilijk te dichten gat in de taal, zoals computer. Andere passen vanwege bijvoorbeeld Engelse klanken minder goed in het Nederlands, zijn modieus, of gewoon lelijk. Het vinden van goede vernederlandsingen voor deze laatste groep woorden is een creatieve uitdaging. Want waarom zouden we nog Nederlands spreken als het toch al half Engels is geworden?



Waarom is de verengelsing geen goed idee?
Los van de marginalisering van onze omgangstaal zijn er meer redenen waarom bovenmatige verengelsing van Nederland dom is:

1) In een andere taal zijn we altijd gehandicapt
Het is een taalkundig feit dat we vreemde talen nooit zo goed zullen beheersen als taal waarmee we opgroeien. Zelfs na jaren van oefening en/of onderwijs wordt de vloeiendheid van de primaire taal slechts bij uitzondering overtroffen. Een Brit of Amerikaan zal in het Engels altijd beter gebekt blijven dan wij. Een goede beheersing van de wereldwijde lingua franca - het Engels - is belangrijk, maar door het Nederlands voortschrijdend af te schaffen maken we onszelf tot hakkelaars in eigen land.

2) Het Nederlands hoort bij Nederland
Zonder het Nederlands zijn we afgesneden van de geschiedenis, literatuur en cultuur van deze maatschappij en belanden we in een soort cultureel niemandsland. Het is goed om te beseffen dat voor deze samenleving niet het Swahili, niet het Chinees, niet het Engels, maar het Nederlands het best denkbare cement is.

Pleidooien om het Nederlands in zijn geheel af te schaffen en te vervangen door het Engels zijn onnozel. Een discussie hierover is dan ook onwenselijk, omdat dat een onhoudbaar standpunt legitimeert. De algehele omschakeling van Nederlands naar Engels zou tientallen miljarden kosten en als enige resultaat hebben dat we ons als tweederangs sprekers in eigen land zullen vinden.


3) De verengelsing schaadt de kenniseconomie
Onderzoek zegt dat bij onderwijs in een vreemde taal bij de docent een structureel verlies aan didactische scherpte optreedt. De student begrijpt op zijn beurt de docent ook minder goed. Door deze dubbele communicatiehinder daalt de kwaliteit van de kennisoverdracht. Hiermee zetten we ons in de internationale competitie op achterstand.

Het idee dat de Engelstaligheid op de universiteiten louter gunstig is, is een wijdverspreid sprookje. Door de invoering van het Engels op universiteiten verdwijnt namelijk het voordeel van een academische denktaal die tevens de moedertaal is. Door het wegvallen van dit voordeel maakt het voor de student niet meer uit of hij nu in Nederland of Amerika studeert en zal hij makkelijker uit Nederland vertrekken. Aangezien ook de buitenlandse topstudent niet voor Nederlands kiest maar voor Harvard of Oxford, zal er door de verengelsing dus eerder eigen talent weglekken dan dat er nieuw talent binnenstroomt.

Kortom, de verengelsing van het onderwijs betekent voor Nederlands talent een opstapje naar buitenland. En wie hier blijft geniet door de verengelsing van het onderwijs van een lager niveau.



Hoe kunnen we de verengelsing stoppen?

1) We gaan een duidelijke discussie voeren
Er voltrekt zich buiten het maatschappelijk gezichtsveld om razendsnel een taalrevolutie, maar als voormalig eentalig land - het Fries buiten beschouwing gelaten - weten we eigenlijk niet precies wat de gevolgen daarvan zullen zijn. Door de verengelsing duidelijk ter discussie stellen gaan we ervoor zorgen dat de samenleving beter bekend is met de oorzaken en de consequenties daarvan. Door het ontbreken van een echte discussie verdwijnt onze omgangstaal nu sluipenderwijs uit wezenlijke gebieden van de samenleving.

2) De overheid moet haar eigen taal steunen
We moeten onze overheid vragen om te stoppen met het financi�ren van de verengelsing van het onderwijs. De overheid laat zich voor haar taalbeleid voornamelijk adviseren door instituten die geld verdienen met de internationalisering en de verengelsing van het onderwijsstelsel zoals het Nuffic en het Europees Platform. Uit welbegrepen eigenbelang manen deze instellingen de overheid tot verdere invoering van het Engels op universiteiten en scholen, omdat dat een goed idee zou zijn.

Omdat het Nederlands het best bij onze samenleving past, is het van groot belang dat jongeren deze taal zo goed mogelijk leren beheersen. Het leren van Engels is waardevol, maar mag nooit ten koste gaan van de positie van het Nederlands.

Het tweetalig onderwijs op een stijgend aantal middelbare scholen moeten we heroverwegen, want meer les in het Engels betekent domweg minder kennis van het Nederlands. Onderzoeken die zeggen dat de Nederlandse taalvaardigheid van leerlingen bij tweetalig onderwijs juist vooruitgaat zijn suggestief, omdat tweetalige vwo�s alleen de slimste kinderen toelaten en omdat deze scholen extra geld krijgen, zodat er met kleinere klassen gewerkt kan worden.

Het is van nationaal belang de positie van het Nederlands in de wetenschap te bestendigen. De Stichting Nederlands sluit zich aan bij het rapport Nederlands tenzij... van de Commissie Nederlands als wetenschapstaal. Nu zijn de master-opleidingen veelal al geheel in het Engels. Als de komende jaren de hele academie Engelstalig is geworden, kan van onze toekomstige elite geen Nederlandse taalbeheersing van enig niveau meer worden verwacht.


3) Op naar een realistischer taalhouding
We moeten een veel realistischer houding ten opzichte van het Nederlands zien te ontwikkelen. Cultuurveranderingen zijn moeilijk te bewerkstelligen, maar het zou goed zijn af en toe wat grondiger na te denken over het gebruik van het Engels. In het onderwijs moeten we de keuze tussen Engels en Nederlands als voertaal veel beter gaan beredeneren. Maar ook in het dagelijks leven zijn we tamelijk timide met het Nederlands, omdat we bij het minste of geringste overstappen op het Engels. Dit werkt niet in ons voordeel, maar neemt juist iedere prikkel weg voor mensen om het Nederlands te gaan leren. Dat is ook jammer voor de buitenlander, want zonder goede kennis van het Nederlands kun je geen volwaardig lid worden van onze samenleving.

4) We gaan het Nederlands vitaliseren
Door het ontwerpen van nieuwe woorden kunnen we de Nederlandse taal actief verlevendigen. Dit doet de stichting Nederlands nu al met de uitgave van de woordenlijst 2400 x liever Nederlands, die met hulp van tientallen vrijwillige woordontwerpers tot stand is gebracht. Overigens is er geen enkele reden tot paniek, omdat onderzoek laat zien dat een groot deel van de Engelse woorden na een tijdje toch gewoon weer verdwijnt. Overdreven purisme is daarom net zo min noodzakelijk als het obligaat ontlenen van elk mogelijk Engels gonswoord.

Stichting Nederlands � 2005.


Bibliografie
- 2400 x liever Nederlands. Woordenlijst onnodig Engels. Stichting Nederlands. 2005.
- YES! Cees van der Pluijm. Gay Krant, april 1996.
- Internationalisering niet goed voor onderwijs. Krista Kroon. TUDelta, 12 februari 1998.
- I love dutch. Sander Pleij. De Groene Amsterdammer, 31 maart 1998.
- Dutch words: acid, airbag, babyface, bacon. Ewoud Sanders. NRC, juli 1999.
- Engels zonder tranen. Marc van Oostendorp. Onze Taal, januari 2000.
- Gelijkspel Engels - Nederlands. Faculteit TNW. TUDelta, 13 mei 2000.
- Taalstukjes over Engels in Nederland, Arno Schrauwers, � 2001.
- Happy klinkt nog w�l relaxed. Vera Ros. De Volkskrant, 18 augustus 2001.
- Taalverraad aan het Nederlands. S.W. Couwenberg. De Volkskrant, 1 december 2001.
- Nederlands tenzij... Tweetaligheid in de geestes- en de gedrags- en maatschappijwetenschappen. Comissie Nederlands als wetenschapstaal. KNAW. Amsterdam. 2003.
- Wiskunde en godsdienst in het Engels went gauw. Hilbert Meijer. Nederlands Dagblad, 15 februari 2003.
- Rotterdamse kleuters krijgen Engelse les. Henri�tte Lakmaker. Trouw, 30 mei 2003.
- Meer Engels betekent minder Nederlands. Ren� Appel. NRC, 18 juni 2003.
- Nederlands: een wereldtaal. Rob van Erkelens. De Groene Amsterdammer, 20 september 2003.
- Wees selectief met Engels op universiteit. Cor van Bree. NRC Handelsblad, 23 oktober 2003.
- De verengelsing van onze taal is geen probleem. Marten Blankesteijn. De Jonge Journalist, januari 2004.
- �Nederlands in grondwet beschermen�. De Telegraaf, 31 januari 2005.
- Nederlands in de vergaderzaal is een luxe. Tom Daelemans. Taalschrift, maart 2005.
- Houd eerst eigen talent hier. Guus Kroonen. Mare, 15 september 2005.
- Tegen Engelse eenheidsworst. Douwe Draaisma. Universiteitskrant, 8 - 20 oktober 2005.
- Het verdriet van de kosmopoliet. Douwe Draaisma. Oratie in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen, 18 oktober 2005.
- I Love Nederlands spreken. Geert Booij. Forum der Letteren 6, november 2005.
- Zeven argumenten tegen verengelsing van het rechtenonderwijs. Floris van Laanen. Univers, 8 december 2005.
- Nederlanders gebruiken Engelse woorden bijna altijd verkeerd. W.J.P. van Kesteren. Reformatorisch Dagblad, 23 december 2005.
- 'Shops' in de 'highstreet' vol met Engels. Thea van Beek. Brabants Dagblad, 14 april 2006.
- Economische aspecten van taalongelijkheid, een studie van �ron Luk�cs, april 2007
- Wetenschappers willen af van de terreur van het Engels, Gazet van Antwerpen, 26 februari 2008
- Laat mij hier mumureren, Benno Barnard, NRC Handelsblad, 4 maart 2008
- How do you underbuild that?, Marlies Hagers, NRC Handelsblad, 7 maart 2009
- De universiteit en haar taal, Lezing Thomas von der Dunk tgv uitreiking Lofprijs 2008 in Eindhoven, 18 mei 2009
- Hoezo Engelstalig onderwijs?, Delta, 12 oktober 2011
- Hou toch op met dat Engels, opiniestuk filosoof Ger Groot in Trouw van 22 oktober 2011
- Engels in het hoger onderwijs, De Groene Amsterdammer van 25 oktober 2011
- We krijgen er geen vat op, S.Montag in NRC Handelsblad van 15 september 2012
- Laudatio van Jan Roukens bij de uitreiking van de Lofprijs 2012 (mei 2013)
- "Blijf strijden tegen die klunstaal"; Lofprijswinnaar 2012 Henk Hofland tijdens het in ontvangst nemen van de prijs op 3 mei 2013
- Welkom/welcome Artikel Hans Sizoo in wijkkrant Jordaan&Gouden Reael (november 2013)

- Taal als machtsinstrument, openingstoespraak bij Algemene Raad van de Orde van den PrinceWim van Heugten, 30 november 2013

- Standpunten ten aanzien van taalbeleid; notitie voor de Taalunie (april 2014)
- Ik bennekom, Marscha Holman spot in NRC Handelsblad van 2 mei 2014 met de bespottelijke I amsterdam-leus die het Museumplein ontsiert.
- "Engelstalig onderwijs kan funest zijn voor intellectuele vorming"; een manifest van vier medewerkers van het universitaire instituut Acasa over Engelstalig onderwijs (oktober 2014)
- Taalmanifest, over het Nederlands als taal van het universitair onderwijs
- Een hoge vijf voor het Nederlands - Stefan D�lcken In de Limburger
- Be proud, spreek Dutch, Ad Verbrugge (BON) in NRC Handelsblad van 6 juni 2015
- SN-voorzitter Jan Roukens wandelt door Engels Amsterdam met RTLZ (22 oktober 2015)
- Ger Groot in Trouw over de vloek van het Engels in ons onderwijs (10 februari 2016)
- Lezing Arno Schrauwers uitgesproken tijdens Lofprijsuitreiking in Gent op 17 mei 2016 Waarom zou je nog Nederlands leren?

- Maarten Huygen in NRC Handelsblad van 31 mei 2016 Engels op de basisschool. Heeft dat nou zin? (pfd-bestand) - Wim Couwenberg in Civis Mundi op 23 juli 2016 Nederlandse Taalunie en Nederlandse identiteit (pdf)
- Nee tegen stone coal English door Martin Sommer in de Volkskrant van 19 augustus 2016. "De verengelsing van het universitair onderwijs is dom, achteloos en onstuitbaar."
- Engels in de humanities is helemaal niet zo gek. Reactie van hoogleraar filosofie Willem Drees op artikel Martin Sommer in de Volkskrant op 23 augustus 2016.
- Nee tegen stone coal English (2) door Martin Sommer in de Volkskrant van 27 augustus in reactie op Drees.
- Theo Lansloot op doorbraak.be op 9 september 2016 Engels verdringt Nederlands als universiteitstaal. Wordt Nederlands straks huis-, tuin-en-keukentaaltje?
- Rik Smits op 12 september 2016 in Vrij Nederland Nederlanders, dweep toch niet zo met dat Engels.
- Warna Oosterbaan op 14 september 2016 in NRC Handelsblad Nederland gaat ten onder aan kustbebouwing en college-Engels.
- Taal en terminologie, Jan Roukens in VVL-idee�n 47-4; april 2016
- Engels op de basisschool, heeft dat nou zin?, van Maarten Huygen in NRC Handelsblad van 31 mei 2016
- Studeren in het Engels Nederlands was een intermezzo tussen Engels en Latijn, een reactie van hoogleraar WIllem van der Does (UL) op een verzoek van drie psychologiestudenten van de Radbouduniversiteit om in het Nederlands college te krijgen in NRC Handelsblad op 25 oktober 2017
- Nederlands moet, een ontboezeming van oud-hoogleraar taalpsychologie Annette de Groot in scienceguide.nl (!) op 17 november 2017
- Vondel in het Engels keurslijf geperst?, te zot voor woorden, vindt hoogleraar aan de Radbouwuniversiteit; de Volkskrant, 15 december 2017
- Koester het Nederlands, Bas Heijne in NRC Handelsblad van 27 januari 2018
- De wereld is Engelstalig dus de universiteit ook, Willem Drees, hoogleraar KUT in NRC Handelsblad van 7 februari 2018